Scheef hangende Action-kunst aan de muur: “live love laugh”. Mag het ietsje beter met de kunst in onze zorginstellingen? ‘Kwaliteit van zorg’ gaat vooral aandacht en beleving, blijkt elke keer weer. Hoog tijd om de waarde van kunst, hierin serieus te nemen.
Onverschilligheid is een vergissing
Heb je wel eens gekeken naar wat er in een gemiddelde zorginstelling aan de muren hangt? Vaak ademt het maar één ding: onverschilligheid. En dat is een grote vergissing. We weten inmiddels: de beleefde kwaliteit van zorg hangt nauwer samen met persoonlijke aandacht, benadering en beleving, dan met medische aspecten. En dus moet er radicaal anders gekeken worden naar welke factoren die kwaliteit tot stand brengen. Kunst bijvoorbeeld.
Baanbrekend wetenschappelijk onderzoek
‘Een directe relatie tussen kunst en zorgkwaliteit? Maak dat maar eens hard’ hoor ik u denken. Bij dezen: een baanbrekend, grootschalig onderzoek door Leyden Academy on Vitality and Ageing en Amsterdam UMC heeft de waarde van kunst voor persoonsgerichte zorg en welzijn, onlangs stevig wetenschappelijk onderbouwd. Het onderzoek – uitgevoerd in opdracht van ZonMw – focuste zich op de waarde van kunstactiviteiten als dans, tekenen, muziek, zang, poëzie, theater en beeldende vorming, in de langdurige zorg voor ouderen. Het perspectief van alle betrokkenen – ouderen, zorgmedewerkers, mantelzorgers en kunstenaars – werd meegewogen door het onderzoeksteam. Van 2019 tot 2021 haalden zij maar liefst 470 verhalen op van ouderen die deelnamen aan bestaande kunstprogramma’s. Ook werden er 40 observaties uitgevoerd. De voornaamste conclusie van het onderzoek: kunst brengt plezier, positiviteit en diepgaand contact. En: het daagt mensen uit. Klik hier voor de link met informatie over dit onderzoek.
“Deze studie laat zien dat kunst en creativiteit in de zorg heel waardevol kunnen zijn: om jezelf te kunnen uiten, je verbonden te voelen met anderen, even je beperkingen te vergeten en benaderd te worden vanuit wat je nog wél kunt. Naast ouderen onderstrepen ook zorgmedewerkers, mantelzorgers en kunstenaars de waarde van de activiteiten voor henzelf. Zij ervaren plezier, diepgaand contact en worden uitgedaagd in hun vak.” – Prof. dr. Tineke A. Abma, hoogleraar Ouderenparticipatie en directeur van Leyden Academy
Divers en oorspronkelijk werk
Gelukkig zijn er al enkele zorginstellingen die werk maken de bijdrage van kunst en creativiteit aan welzijn en zingeving. Een van de koplopers is Het Flevohuis (onderdeel van Zorggroep Amsterdam Oost). Zij hebben enkele professionele kunstenaars in dienst, die samen met de bewoners kunst maken. Vergeet de geprinte kleurplaten; ook het maken van kunst wordt hier vanuit kwaliteit benaderd, met een atelier met professionele materialen. Die aanpak is van grote invloed op de sfeer in huis en brengt bijzondere kunst op de muren. Niet alléen maar geaquarelleerde hortensia’s en andere veilige plaatjes, maar divers en oorspronkelijke werk, goed ingelijst en met aandacht opgehangen. Deze kunst prikkelt soms (‘ik vind het echt niet mooi”) en leidt tot mooie gesprekken tussen medewerkers, bewoners en bezoekers.
Anders denken, ook bij de inzet van kunst
Wellicht kan niet iedere instelling voor ouderenzorg, zelf kunstenaars in dienst nemen. Maar cliënten serieus nemen en aandacht besteden aan wat er op de muren hangt, dat is een kwestie van anders denken. De opslagruimtes van de kunstuitleen hangen vol. Daar moet een beetje verpleeghuis toch zijn slag kunnen slaan? En waarom niet samenwerken met de studenten van een kunstacademie en de gangen aanbieden als expositieruimte? Er zijn zo veel manieren om de zorg beter, leuker en mooier te maken. Het enige wat je moet doen, is anders denken.
Meer weten over #zorgvernieuwing en #managmentdevelopment? Volg Changekitchen Culture & Change op Linkedin. Of kom een keer koffie drinken, dan praten we er over verder.
Foto Vitalis Kunstblok door: Gam Bodenhausen
